Landnáma's relation to Icelandic family sagas

Abstract

Það sem mig langar að fjalla um er tengsl Íslendingasagna við Landnámu. Nú er ekki hægt að horfa fram hjá greinilegum rittengslum á milli þessara verka. Jón Jóhannesson taldi að Sturla hefði umbylt Landnámu sinni með fjölda breytinga og viðbóta og nefnir þar a.m.k. 10 sögur meðal annarra Egils sögu, Hænsna-Þóris sögu, Eyrbyggju, Vatnsdæla sögu, auk fjölda sagna í eldri gerð og ýmissa glataðra sagna.(Jón Jóhannesson 1941, 56 -) Þetta þykir vissulega vafasamur heiður og Sigurður Nordal talar til dæmis á einum stað um að dómgreind Sturlu á gildi heimilda um fornan tíma hafi verið mjög ábótavatn. (S.N.1938,xii). Aðrir trúa þessu ekki upp á Sturlu og telja að úr því hann notaðist við einhverja sögu þá hafi sú saga a.m.k. verið talin vera sannleikanum samkvæmt. (Andersson 1964, 93). En það var ekki bara Sturla sem notaði þetta vinnulag að dómi fræðimanna heldur bætti Haukur Erlendsson einnig sjálfstætt inn í Landnámugerð sína úr Laxdælu, Eyrbyggju, Fóstbræðrasögu, Ólafs sögu Tryggvasonar, Þorsteins þætti tjalstæðings, þættinum hversu Noregur byggðist, Gautreks sögu ásamt fjölda glataðra rita t.d svokallaðri Kræklingasögu; Melamaðurinn óþekkti á svo einnig að hafa skotið inn frásögnum úr Vatnsdælu og týndri sögu sem kölluð hefur verið Esphælinga saga. (Jakob Benediktsson 1968,lviii-lx, lxxvii-lxxviii, lxxxvii) Sturlubók og Hauksbók og Melabók í minna mæli hafa fjölda sögulegra frásagna og stundum í töluvert löngu máli. Þarf endilega að gera ráð fyrir því að frumgerð Landnámu hafi verið svo markviss í efnisvali? Er trúlegt að Sturla hafi notast við sögur samtímamanna sinna eins og Eyrbyggju í Landnámugerð sína? Hvaðan hafði þá höfundur Eyrbyggju heimildir sínar um fornan tíma? Sumir hafa talið höfund Eyrbyggju nota forna Landnámu? (Einar Ól. Sveinsson 1935 ) Hvernig er þá hægt að aðskilja forna landnámutextann frá annars konar lítilsverðari uppruna?